Naggitto

'A Repubbreca Aalarba 'e Naggitto (alarbo: Jumhūriyyat Misr al-‘Arabiyya, جمهوريّة مصر العربيّة, addó cu Misr, مصر, se 'ntenne 'o Naggitto) è na spazziosa nazzione 'e ll'Africa nordurientale. Cumprenn'a Penisula d' 'o Sinai, ca renne 'o Naggitto nu paese ca fa pparte 'e ll'Asia pure. 'A parte abetata prencepale d' 'o paese se spanne ê late d’’o sciummo Nilò. Vaste aree d’’o Naggitto so' cuperte d'ê rrene d’’o Sahara e songo disabetate.

'A capitale è 'O Cairo (القاهرة).

Storia

Aveto e Bbascio Naggitto

Vire pure: Antico Naggitto.

'A storia d' 'o Naggitto accummencia cu ll'aunione d' Aveto e Bbascio Naggitto 'a parte 'e Narmer, primmo suvrano d' 'a primma dinastia, attuorno ô 3200 a. C. pure si primma 'e 'sti fatte venette na fase urbana priparatoria ca adduraje alcune secule. Sapimmo, aroppo a cierte scuperte archeologgiche 'e mò, ch' 'a civiltà egizia ce steva già 'a nu millennio apprimma.

Attraverzo periode 'mperiali e atri 'e profonda anarchia, 'o Naggitto mantenette ll'innipennenza soja 'nfino â mità d' 'o I millennio a.C. quanno ce fuje 'a conquista persiana.

Conquistato da Alessandro Magno 'int'ô IV seculo a. C., addumase asotto 'o cuntrollo d' 'e successure d' 'e suoje, 'e Tolomei, 'nfino â conquista rumana ô 30 a.C..

Quanno ll'impero rumano se spartette â ddoje parte,'o Naggitto facette parte 'e ll'Impero rumano d'Oriente. 'Int'ô VII seculo fuje conquistato 'a ll'Alarbe ca facetteno addiventà 'o paese na pruvincia (wilāya) d' 'o califfato lloro. 'O paese s'arripijaje na primma autonomia ch' 'e Tulunidi e, aroppo 'a riconquista abbaside, 'e cui califfi detteno 'o Naggitto a ll'Ikshididi, 'o paese fuje conquistato 'ind'o X seculo d' 'e Fatimidi, ca erano sciiti-ismailiti.

Saladino e 'a dinastia â isso funnata 'e ll'Ayyubidi mettetero asotto 'o putere lloro 'o Naggitto, 'a Siria e 'o Yemen a partì d' 'o XII seculo. Aroppo venettero 'e mammalucche, turchi e circassi. A finale fuje 'a vota 'e ll'Ottomani, ca se pijajeno 'o putere 'ind'o XVI seculo (1517), cu 'a fine d' 'a Campagna militare d' 'o Sultano Selim I Yavuz ca però mantenette comme "feudatari" d' 'e suoje 'e mammalucche scunfitte.

Ê primme 'e luglio 1798 'o Naggitto fuje invaso p’’o mare â nu corpo 'e spedizzione francese 'e mmerzo 40.000 uommene guidato â Napoleone Bonaparte. 'O scopo chiù 'mpurtante 'e ll'invasione fuje chello 'e sfrugulià 'a 'Ngreterra ma, comme siconno obiettivo, ce steva pure chello d' aiutà 'e studi storice, archeologgice, giugrafice e linguistice ch’’o gruppo d' uommene 'e scienza e 'e lettere ca Bonaparte se purtaje apriesso â spedizzione facette ô Naggitto. L'occupazzione francese duraje 'nfino â staggione d’’o 1800 (Napoleone era turnato â Franza già a aùsto d’’o 1799) quanno ll' urdeme truppe cummannate d'ô generale Menou se arrennettero a ll'anglo-turche.

Ê primmi d’’o XIX seculo 'o Naggitto fuje tenuto cu' forza â ll'albanese Mehmet Ali Paşa (funnatore d’’a dinastia albanese ca guvernaje 'o Naggitto,fernuta cu' l'urdemo re Faruq I d’’o Naggitto 'ind'o 1953) ch'avviaje na dinastia viceriale (khediviale), formalmente dipennente â Istanbùl ma sustanzialmente autonoma. 'Ind'o 1881, sfruttanno 'a granna debbolezza d’’o dominio turco e 'e scarze doti finanziarie 'e Isma'il Pascià, giustificanno 'sta situazzione cu’’o fatto 'e pruteggere ll' investimiente europei 'ind'a zona d’’o Canale di Suez, 'o Regno Unito e 'a Franza obbligajono 'o Naggitto a nummenà doje espierte d’’e lloro pe' guidà 'e Finanze e 'e Lavori Pubblici. Chiù doppo 'a Ngreterra occupaje 'o Naggitto e s’’o tenette 'nfino ô 1922, senza ce definì nu status giuridico priciso e innicannolo comme nu semprice pussedimento d’’a Curona.

'O 28 'e frevaro 1922 venette ricanasciuta na furmale nnipennenza, asotto 'a veste istituzzionale munarchica, pure si durava ancora ll'occupazzione militare britanneca. Chesto stato continuaje 'nfino ô 1952 quanno 'o 23 'e luglio nu colpo 'e Stato d’’e Libberi Ufficiali d’’o generale Muhammad Neghib e d’’o colonnello Gamāl ʿAbd al-Nāṣer (Nasser) pruclamaje 'a repubbreca, depunenno 'a dinastia funnata â Mehmet Ali e decidenno poche anne aroppo 'o definitivo ritiro d’’e truppe britanneche d’’a zona d’’o Canale e d’’e basi militari ch' ancora cuntrullava.

'O 23 'e giugno 1956 Nasser vene aeletto Presiriente d' 'a Repubbreca, e 'o 26 'e luglio decreta 'a nazzionalizzazzione d’’o Canale 'e Suez, mettenno fine a 'o cuntrollo franco-britanneco, e fermanno,ufficialmente, chesta 'mpurtante vija 'e communicazzione. 'A situazzione precipitaje 'o mese 'e ottobre; aroppo ll' attacche terroristice 'ind'e zone 'e cunfine, infatti, 'o 20 'e ottobre, Israele occupa 'o Sinai, e va verzo 'o Canale 'e Suez; 'o 29 'e ottovre 1956, truppe britanneche e francise occupano 'a zona d’’o Canale, 'o 31 'e ottovre bumbardano 'O Cairo e 'o 5 'e nuvembre occupano Porto Said. 'O 6 'e novembre ll'Aunione Sovietica cumanna a Israele, Franza e Regno Unito, 'e fermà 'a guerra contro 'o Naggitto, minaccianno n' interviento addiretto 'ind'o cunflitto, e pure 'e State Aunite premmono 'nguollo a ll'alleate pe' fà fernì 'sta uerra.

'A fine 'e ll'ostilità vene ll'8 'e nuvembre, e 'o 15 d’’o stisso mese 'e surdate 'e pace 'e ll'ONU traseno 'ind'a zona. 'O Naggitto sano sano fuje accussì affidato â nova classe dirigente aspressa d'ê "Liberi Ufficiali".

'O successivo mancato finanziamiento d’’o pruggietto 'e ll'Alta Diga 'e Aswān â parte d' 'a Banca Munniale fuje una d’’e cause 'e ll'avvicinamento d’’o Naggitto, guvirnato â Gamāl ʿAbd al-Nāṣer, a ll'URSS. 'Ind'o 1967 scoppia 'a "Guerra d’’e sei giorni" (vide Cunflitte alarbo-israeliane), e 'o 28 'e settembre 1970 more Nasser. 'O successore è 'o vice presidente, Anwar al-Sādāt, ca,'ind'o 1973, manna na nova offensiva contro Israele,'o presidente fuje acciso aroppo,a seguito 'e n'attentato. 'O successore fuje Hosni Mubarak,ca guvernaje 'O Naggitto pe' 40 anne, fin'e 'o 2011.