Sicilia (pristoria)

Periodo Antico

Quanno accummenzaje 'a storia d'a Sicilia? Chesta è 'na dumanna a cui 'e stuoreche nun hanno truvato maje risposta. Certo ca 'a truvà è mpussibele, pecché storia signifeca fatte succiesse e pruvate cu ducumiente, ducumiente che diceno chello ca have succiesso dint'ô passato.

D'a storia d'a Sicilia nujate nun 'e tenimmo ste ducumiente, pecché ll'arte d'a scrittura, cuntrariemente â civilizzazzione eggizziana e ad ate d'o vicino oriente, dint'a ll'occidente ancora nun se canusceva. E pure tenimmo nutizzie apprussimate 'e ll'arba d'a Sicilia pe mmienzo 'e cunte fatte 'e ginirazzione in ginirazzione, 'e poete-cantastorie che cuntavano ll'atte iroiche 'e ll'ommene, quanno ancora nun se canusceva 'a scrittura e po' pe mmienzo 'e Tucidede ed Erodoto, stuoreche grieche, i quali ce riportano chello che se sapeva d'o passato, tramannato 'e vocca 'n vocca e perciò cu na base storica debole, ma tanto utele.

Ate nnutizzie cchiù o meno ricente ce l'have date 'a paliontoluggia , ca è na scienza affermata, e che pe mmienzo 'e scave, have rinisciuto a fà nu cierto lustro ncopp'a ll'abbitante d'a Sicilia 'e cocche tre mila anne fa e anche 'e primma. Perciò se pò dicere ca la pristoria d'a Sicila, ce vene 'a cunte, tradizzione, pueme e scave archiologgeche.

Pe mmienzo d'e ssurgente tradizziunale orale, tenimmo nutizzie d'a Sicilia accummenzanno d'o tardo neolitico, vo' dicere accummenzanno d'a fine 'e ll' età d'a preta e nfra 'u miezzo 'e ll' età d'o rramme e d'o bronzo. E' pe mienzo 'e ste cunte e lliggenne ca sapimmo ca 'e primme ad abbità ll'isula fujeno 'e Ciclope ed 'e Listrigone.

'E Ciclope, secunno 'a liggenna erano ommene 'e statura sprupurziunata, cu'n sulo uocchio ncopp"a fronte, gente manza ca se dedicava â pasturizia, mente 'e Listrigone erano chenche viulente 'e latre e assassine: barbare.

Anticchia 'e tiempo doppo, verso 'o secolo tridicesumo a.C., primma d'a distrutta 'e Troia, certe ggente 'e ll' Iberia sbarcajene dint'e ccoste nord-occidintale d'a Sicilia e cuminciajeno a curtivà 'a terra e a organizzarese in cumunità. Percciò nun se trattò 'e n'accupazzione ma 'e 'na migrazzione, pe truvà nu puosto meglio e cchiù tranquillo. Ste ggente fujeno chiammate Sicane, pecché se dice ca venivano 'e vicino ô sciummo Sicano dint'a pinisula iberica e 'o rre sujo, secunno 'a tradizzione, era Cocalo. Tucidede (V seculo a.C.) dice ca 'e Sicane erano 'nu populo origginario d'a Sicilia, voldire 'e razza siciliana.

Cocche tiempo doppo n'ato gruppo 'e genti, a quanto pare, 'e ll'Italia Cintrale, sbarcaje puru dint'e ccoste orientale 'e ll'isula e le chiammajeno Sicule, piglianno o nomme d'o capo sujo ca se chiammava Siculo.

Durante tutto sto tiempo paresse ca 'e Finice avesseno stabbiluto cierte rapporte cummirciale cu ll'abbitante 'e ll'isula e cierte punte d'appoggio p'o cummercio ca facevano int'o Meditirraneo e che 'e grieche avesseno visitato l'isula cchiù assaje 'e na vota.

Se dice ca 'e Finice, nu populo assaje cchiù avanzato 'e civilizzazzione, avesse dato p'a primma vota l'alfabbeto a ll'abbitante d'a Sicilia, n'alfabbeto cumpuosto solo 'e vintidoje cunsunante, e a ste ccunzunante 'e grieche cchiù appresso ce agghiugnetteno 'e bucale.

Ma 'a storia propriamente scritta nun accummenzaje fino ô V seculo a.C. E pure a sto punto, parranno sempe d'o passato, tenimmo solo scarse nutizzie ncopp'â Sicilia, che, comme se dicette, ce fujeno date 'a Tucidede quanno se nteressaje d'a guerra d'o Peloponneso.

Manco 'e Grieche venetteno dint'a Sicilia c'o ntento 'e ll'accupà, nun venetteno cu n'aserceto armato, ma, comme 'e sicane, fove 'nu muvimiento 'e mmigrazzione, duvuto ê ddure cundizzione 'e vita dint'ê nnazzione suje, causate 'a situazzione puliteche, ecomomeche e suciale. Nfatte appena sbarcate dint'ê ccoste orientale 'e ll'isula, essenno gente cchiù avanzata in civilizzazzione, espropriajeno 'e tterre ê Sicule e le cacciajeno verso 'o nterno 'e ll'isula, facennone nu buono nummero prigiuniere pe ll'usà comme schiave.

'A primma culonia greca fove Naxos, funnata dint'ô 750 a.C., mente dint'ô 734 a.C., e Corinze, cu a capo Archia, sbarcajeno a Ortigia e funnajeno nu paisiello chiammato Siracusion, pecché stava vicino a 'na terra margiusa chiammata Siraca.

Appresso nascette Palazzolo Acreide dint'ô 664 a.C. e Camarina dint'ô 598 a.C. C'o stisso nomme d'o sciummo Gela fove funnata 'a cità 'e Gela dint'ô 589 a.C. 'a nu populo ca venette 'a Creta e che poi funnaje Agrigento (Akragas) dint'ô 581 a.C.

L’uneca culonia custruiuta d'e grieche dint'â parte occidentale 'e ll'isula fove Selinunti.

Nzemmula a tutta sta gente, truvammo ll'Elimi, nu populo mistirioso che certuni diceno ca sbarcajeno 'n Sicilia doppo 'a caduta 'e Troia e perciò pruofughe truiane ca, dicene stanche 'e viaggià, nun vosetteno seguì cchiù a Enea, ate dicene ca venetteno 'a ll'Etruria, assicutate 'a ll'etruschi; truvammo pure ll'Ausoni 'nta ll'isule Pelagie che venetteno 'a diffirente parte 'e ll'Italia e, comme se dicette, 'e Finice cu ll'avampuoste suje comme punte d'appoggio p'o cummercio sujo dint'ô Miditerraneo. Se dice ca fujeno issi ca funnajeno Palermo.

Fino a ora stammo ancora dint'â scena d'a liggenna, ma liggenna storica.

Sicilia, terra d'ô Sole

Sicilia, terra d'ô Sole.

Sta messa dintô mienzo d'ô mare Miditerranio comme se ce l'avesse pusata Dio. Vasata d'o sole e binidetta d'a Natura, addiventaje 'o centro d'attrazzione d'o munno civilizzato antico. P'a pusizzione soja puliteca, cummirciale e geografeca, e pe ll'avvantaggio strategico che tene, causaje guerre longhe e battaglie 'e sango tra assaje nazzioni. D'o Sittintrioni ô Miridione, d'o luntano Livante ô vicino Punente, tutti 'a vulevano. Comme se legge dint'e libbre 'e storia siciliana, assaje fujeno 'e Re e le Ginirale che cunchistajeno l' "Isula d'o Sole" , comme 'a chiammava Omero, ma essa nun fove mai schiava 'e nisciuno. 'A virità è ca essa cunchista tutte c'o sole che sempe brilla, c'o sciauru di zara ca fa stunare, cu ll'arvule chine 'e frutta culuruta, c'a gioia dint'o core, nu sintimento 'e suddisfazzione, n'allusione 'e filicità.

'A storia soja pare senza fine.

Nuiatri accuminzammo ad avé cocche ucchiata dint'a sta Isola gluriosa a accuminzà 'a comme tremila anne n'arrero. Nun tenimmo tante nutizzie 'e ll'antiche abbitante, ma circa tremila anne fa fove quanno nu populu d'aa pinisula iberica, cercanno na terra meglio, arrivaje dint'a Granne Isula d'o Miditerraneo e se stabbilette dint'a la parte Nord-Occidentale 'e ll'Isula. 'O ginirale 'e sto populo se chiammava Sicano, e 'o populo sujo p'o ringrazzià chiammaje 'a nova terra Sicania. Passaje nu poco 'e tiempo e n'ata gente, sta vota d'o Lazio, vennette e s'impusissaje d'a parti Orientale 'e ll'Isula. 'O nomme d'o Ginirale sujo era Siculo, figlio d'Italo, e pure ora 'o populo sujo p'o ringrazzià d'a bona guida ca aveva dato chiammaje sta terra Sicilia, in onore d'o Ginirale sujo.

Cintinaia d'anne passajeno e assaje cose succedetteno, e ppetramente sti doje popule se mmescajeno, nzemmula gudetteno e suffretteno, e a pocu a pocu, nun me dumannate comme e pecché, 'o bello nomme d'a SICILIA risistenno ô tiempo e â sfurtuna, ê Grieche ed ê Rumane, ê Finice e Cartaginise, ristaje scritto pe l'eterne.