Vasinicòla

'A vasenicòla (Ocimum basilicum) è na pianta annuale attuccante â famiglia d''e Lamiaceae (o Labiate), cultivata comme pianta arommateca ed ausata int cucìna pe fà 'e ccundimme sbariate .

Int' 'a varietà DOP d''o vasenicola genuvese è specialmente segnato pe cunfezzionà 'o caratteristeco pisto, 'o tipico zuco 'e Genova a basa 'e vasenicòla allacciata e avvutata a pignuole, uoglio d'auliva e caso grana (uno d''e simbole d''a cucìna taliana), cu 'o quale se ponno cundì sbariate tipe 'e ppaste asciutte, ma pure ttartine e ppizze.

Int 'a Franza è chiammata herbe royale (erva riale) o pistou pure.

'A vasenicòla è cunsiderata a tutte ll'affette una pianta ra 'e pprupietà mericinale e - sicondo quanto sustenuto pure 'a Plinio 'o Viecchio int cierte scritte suje - sarriano ad essa 'a accullà putere afrodisiace.

'E riggine e nommenclatura

'A vasenicòla è recenalmente 'e ll'Asie troppicale: pussibbilmente fuje cultivata pe primma int Iran o int Innia e arrivette attravierzo 'o Medio Oriente int Europa, particularmente int ll'Italia e int' 'o sud d''a Franza attuorno ô XV seculo; po', int' 'o XVII seculo accummencette ad éssere cultivato pe Gran Vretagna pure e, cu 'e primme sperizzione spatriarie, pe ll'Amereche.

Ll'etimologgia suja vene ô termine pe lengua grieca βαζιλιχων (basilikon = pianta riale) 'a ca basileus, rre, e - pe llatino - basilicum, riale, pe 'a mpurtanza granne cummerzata a chesta erva.

'O descrevemiento

'A vasenicòla cumune a cultivazione annuale vare int autezza r'ê 20 ê 60 cientimetre; ha fuoglie uvale lanzeolate ca ponno arrivà 'e 2-3 cientimetre 'e longhezza. 'O culore d''e fuoglie vare r'ô verde miccio ô verde forte, o puro è viuletta o purpura int cierte varietà.

'E fuste auzate, frascate, hanno na sezzione quadrata comme tante d''e Lamiaceae, ed hanno 'a renza ad addeventà lignose e fuogliose.

'E sciore, bilabiate, piccerille e janche, hanno 'o labello superiore spartuto int quatto lobe. Songo 'e piccerilla taglia e arrucchiate int luonghe spiche tubbulare, int fórma 'e rappole allungate.

'E ssemmente songo fine, abluonghe e nire.

'A storia

'E Galle cultivavano 'a vasenicòla a luglio/austo fin'a cché è int sciore. 'E coglitore 'e chesta pianta sacra avevano 'a sottoponerse a tiseche rituale 'e pureficazzione: lavarse 'a mana cu ca se aveva 'a cogliere int ll'acqua 'e tre surgente riverse, revesterse 'e veste pulite, tenerse a luntananza d''e ppersone zuzzuse (ad essempio, 'e ffemmine durante 'o tiempo d''e mmestruazione) e nun ausà ngiegne int metallo pe taglià 'e fuste.

'A vasenicòla era cunsiderato na pianta sacra ppe quanto 'o se reteneva capace 'e guarìì 'e fferute, ncoppe a tutto chelle de archebugio; era quinni nu ngrediente 'e ll'acqua russa vulnerarea.

Lisabetta 'a Messina, aroina d''o Decamerone 'e Boccaccio, seppellette 'a capa 'e ll'amiruso sujo 'int' nu vaso 'e vasenicòla arracquannola cu 'e llacreme suje.

'E vvarietà

Vasenicola genoese

Cierte varietà:

• Vasenicòla a fuoglie peccerille, Ocimum minimum, 'a 'o gusto ca allicuorda 'o limone, spannato pe 'e mercate, 'o profummo sujo forte forte è perfetto pe 'a cucina (soupe au pistou, ssarze).
• Vasenicòla a fuoglie granne, pô arrivà a 10 cm, ha n'addore 'e ciesummino, 'e liquirizzia ed 'e limone.
• Vasenicòla purpura, cu fuoglie 'e culore purpura e sciore rosa miccio, ha n'addore doce e nu po' forte, se pô ausà int' 'e nzalate.
• Vasenicòla tailandese, l'addore d''e fuoglie suje allicuorda ll'amenta e 'o chiuovo 'e carofano, e se ausa cu 'e frutte 'e mare e int' 'e meneste 'e fora.

'A fateca

'A vasenicola abbisuogno 'e nu crimma caudo e soleggiato, mediterraneo o tropecale. Se pô lavurà pure ppe paese temperate, sia dint' vaso ca dint' chiena terra.

Abbisuogno 'e armeno cinche ore 'e nsolazione cutediana; luglio-aùsto è 'o periodo meglio pe 'a coveta d''e fuoglie suje 'a cunservà po' 'int' cungelatore ppe 'e mise successive.

Attenzione: 'a vasenicola soffre 'o friddo e nun arresiste si 'a temperatura scenne ô 'e sotto 'e 10 °C.

Preferisce nu suolo frisco e ben drenato e na spasa riparata.

Sembologgia

Int' 'e mmeniature d''e manascritte d''o Medioevo, 'a vasenicòla è 'a fiura 'e ll'odio.