Tarramute: Cagnamiente nfra 'e versiune

'A Wikipedia.
Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
Comino (chiàcchiera | contribuzzione)
Comino (chiàcchiera | contribuzzione)
Nessun oggetto della modifica
Riga 1: Riga 1:
{{LAZ}}
{{LAZ}}


[[Image:seisme mexico.jpg|thumb|Dòpp tarramut a [[Città d'o Messico|Cëttà ë gl Mèssëchë]].]]
[[Image:seisme mexico.jpg|thumb|Dòpp ne tarramute a [[Città d'o Messico|Cettà de gl Mèsseche]].]]


[[File:Chuetsu earthquake-earthquake liquefaction1.jpg|thumb|Diann criat da tarramut]]
[[File:Chuetsu earthquake-earthquake liquefaction1.jpg|thumb|Dann criate da ne tarramute]]


'''tarramut''' (da [[lengua latina|latin]] ''terrae motus'', ch'ò dic "mòssa ë la tèrra") è na trëttétëca veloc e cchiù o men fòrt ë la cròšta tërrèštra ch’arriva alla mbrëvvisa. vè da gl spuštamiend ndrasatt ë la massa prëtosa chë šta sottëtèrra. Ssë spuštamiend fa scì cèrt’ënërgía dend a na zzòna la Tèrra chiamata [[ipëciendr]], ch’è gl pund cchiù prëfunn andó z’è spaccata la ròccia. Da quišt críanë na sèrië d’onn láštëchë, chiamat onn sísmëchë, chë cúrrënë da tutt part facènnësë sëndì pur ngòpp’a la Tèrra. Mmèc cchiù ngima z’è criata quell chë chiama [[Giufíseca|crètta]].
Ne '''tarramute''' (da le [[lengua latina|latine]] ''terrae motus'', ch'ò dice "mòssa de la tèrra") è na trettéteca veloce é cchiù o méne fòrt de la cròšta terrèštra ch’arriva a la mbrevvisa. Ne vè da gl spuštamènd de ndrasatt de la massa pretosa che šta sottetèrra. Sse spuštamènd fa scì cèrt’enërgía dénd a na zzòna de la Tèrra chiamata [[ipeciéndr]], ch’è gl pund cchiù prefunn andó z’è spaccata la ròccia. Da quišt ze críane na sèrie d’onn elášteche, chiamate onn sísmeche, che cúrrene da tutt le part facènnese sendì pure ngòpp’a la Tèrra. Mméce cchiù ngima z’è criata quéll che ze chiama [[Giufíseca|crètta]].


Gl pòšt ngòpp’a la Tèrra chë tròva ritt ritt ngim’a gl ipëciendr chiama [[piciendr]].
Gl pòšt ngòpp’a la Tèrra che ze tròva ritt ritt ngim’a gl ipeciéndr ze chiama [[piciéndr]].


Gl ruam ë la ggiufísëca chë študia ssë fënòmënë è la sismëlëggía.
Gl rame e la giufíseca che študia sse fenòmene è la sismeleggía.


Fav muar tarramut ogn juorn (cchiù o men ciend mill a gl ann), ma la cchiùppart nën siéndënë.
Fave ne muare tarramute ogn juorn (cchiù o méne ciénd mila a gl ann), ma de la cchiùppart nen ze n'accòrg nesciune ca suó truopp débbele.


== Scal ==
== Scale ==
Fra scal addëprat ammësëruà la fòrza ë tarramut, puonn mëndëvà:
Fra le scale addeprate pe ammeserà la fòrza de ne tarramute, ze puonn mendevà:
* la scala Rossi-Forel (scritta RF) ;
* la scala Rossi-Forel (scritta RF) ;
* la scala Medvedev-Sponheuer-Karnik (scritta pur MSK) ;
* la scala Medvedev-Sponheuer-Karnik (scritta pur MSK) ;
* la scala ë Mercalli (scritta MM dend a la vërzion cagnata) ;
* la scala de Mercalli (scritta MM dénd a la verzione cagnata) ;
* la scala Shindo ë l'aggënzía mëtëorëlòggëca ggiappunes ;
* la scala Shindo de l'aggenzía meteorelòggeca giappunése ;
* la scala macrësísmica aurëpéa (scritta EMS98).
* la scala macresísmica aurepéa (scritta EMS98).


== Gl tarramut cchiù ruoss ë gl XX e ë gl XXI sèculë ==
== Gl tarramute cchiù ruoss e gl XX é de gl XXI sècule ==


[[File:Quake epicenters 1963-98.png|thumb|Mappa delle zone sismiche terrestri]]
[[File:Quake epicenters 1963-98.png|thumb|Mappa de le zzòne sísmeche terrèštr]]


Classífeca basata pebbía de la magnetude:
Classífëca bbasata pëbbía ë la magnëtud:
# [[Ruoss Tarramut Cëlèn|Valdivia]], [[Cile|Cil]] - magnëtud 9,5 - 22 maj 1960
# [[Ruoss Tarramute Celène|Valdivia]], [[Cile|Cile]] - magnetude 9,5 - 22 maje 1960
# [[Štritt ë Prince William]], [[Alaska]] - magnëtud 9,2 - 28 marz 1964
# [[Štritt e Prince William]], [[Alaska]] - magnetude 9,2 - 28 marz 1964
# [[Sumatra]], [[Indonesia|Indënesia]] - magnëtud 9,1 - 26 dëciembr 2004
# [[Sumatra]], [[Indonesia|Indenésia]] - magnetude 9,1 - 26 deciémbr 2004
# [[Kamchatka]], [[Russia]] - magnëtud 9,0 - 4 nëviembr 1952
# [[Kamchatka]], [[Russia]] - magnetude 9,0 - 4 neviémbr 1952
# [[Sendai]], [[Giappone|Ggiappon]] - magnëtud 8,9 - 11 marz 2011
# [[Sendai]], [[Giappone|Giappone]] - magnetude 8,9 - 11 marz 2011
# dëllà ë la còšta ë gl [[Equator]] - magnëtud 8,8 - 31 jënnar 1906
# Pe dellà de la còšta de gl [[Équatòre]] - magnetude 8,8 - 31 jennare 1906
# Tarramut ë gl [[Cile|Cil]] ë gl 2010 - magnëtud 8,8 - 27 fëbbrar 2010
# Tarramute de gl [[Cile|Cile]] de gl 2010 - magnetude 8,8 - 27 febbrare 2010
# [[Ísërë Rat]], [[Alaska]] - magnëtud 8,7 - 4 fëbbrar 1965
# [[Ísere Rat]], [[Alaska]] - magnetude 8,7 - 4 febbrare 1965
# [[Sumatra]], [[Indonesia|Indënesia]] - magnëtud 8,7 - 28 marz 2005
# [[Sumatra]], [[Indonesia|Indenésia]] - magnetude 8,7 - 28 marz 2005
# [[Haiyuan]], [[Cina]] - magnëtud 8,6 - 16 dëciembr 1920
# [[Haiyuan]], [[Cina]] - magnetude 8,6 - 16 deciémbr 1920
# [[Assam]], [[Tibet]] - magnëtud 8,6 - 15 aušt 1950
# [[Assam]], [[Tibet]] - magnetude 8,6 - 15 aušt 1950
# [[Ísërë Andreanof]], [[Alaska]] - magnëtud 8,6 - 9 marz 1957
# [[Ísere Andreanof]], [[Alaska]] - magnetude 8,6 - 9 marz 1957
# [[Rëggion ë Atacama]], [[Cile|Cil]] - magnëtud 8,5 - 11 nëviembr 1922
# [[Reggione de Atacama]], [[Cile|Cile]] - magnetude 8,5 - 11 neviémbr 1922
# [[Pënísëra Kamchatka]], [[Russia]] - magnëtud 8,5 - 3 fëbbrar 1923
# [[Penísera de Kamchatka]], [[Russia]] - magnetude 8,5 - 3 febbrare 1923
# [[Muar ë Banda]], [[Indonesia|Indënesia]] - magnëtud 8,5 - 1 fëbbrar 1938
# [[Muare de Banda]], [[Indonesia|Indenésia]] - magnetude 8,5 - 1 febbrare 1938
# [[Ísërë Curil]], [[Russia]] - magnëtud 8,5 - 13 ottobbr 1963
# [[Ísere Curile]], [[Russia]] - magnetude 8,5 - 13 ottobbr 1963
# [[Ggiacarta]], [[Indonesia|Indënesia]] - magnëtud 8,5 - 12 sëttiembr 2007
# [[Giacarta]], [[Indonesia|Indenésia]] - magnetude 8,5 - 12 settiémbr 2007
# [[Arequipa]], [[Camana]], [[Perù|Përù]] - magnëtud 8,4 - 23 ggiugn 2001
# [[Arequipa]], [[Camana]], [[Perù]] - magnetude 8,4 - 23 giugn 2001
# [[Città d'o Messico|Cëttà ë gl Mèssëchë]], [[Messico|Mèssëchë]] - magnëtud 8,3 - 19 sëttiembr 1985
# [[Città d'o Messico|Cettà de gl Mèsseche]], [[Messico|Mèsseche]] - magnetude 8,3 - 19 settiémbr 1985
# [[Ica]], [[Perù|Përù]] - magnëtud 8,0 - 15 aušt 2007
# [[Ica]], [[Perù]] - magnetude 8,0 - 15 aušt 2007


[[Categurìa:Giufíseca]]
[[Categurìa:Giufíseca]]

Verzione d’’e 08:28, 12 Giù 2016

Modello:LAZ

Dòpp ne tarramute a Cettà de gl Mèsseche.
Dann criate da ne tarramute

Ne tarramute (da le latine terrae motus, ch'ò dice "mòssa de la tèrra") è na trettéteca veloce é cchiù o méne fòrt de la cròšta terrèštra ch’arriva a la mbrevvisa. Ne vè da gl spuštamènd de ndrasatt de la massa pretosa che šta sottetèrra. Sse spuštamènd fa scì cèrt’enërgía dénd a na zzòna de la Tèrra chiamata ipeciéndr, ch’è gl pund cchiù prefunn andó z’è spaccata la ròccia. Da quišt ze críane na sèrie d’onn elášteche, chiamate onn sísmeche, che cúrrene da tutt le part facènnese sendì pure ngòpp’a la Tèrra. Mméce cchiù ngima z’è criata quéll che ze chiama crètta.

Gl pòšt ngòpp’a la Tèrra che ze tròva ritt ritt ngim’a gl ipeciéndr ze chiama piciéndr.

Gl rame e la giufíseca che študia sse fenòmene è la sismeleggía.

Fave ne muare tarramute ogn juorn (cchiù o méne ciénd mila a gl ann), ma de la cchiùppart nen ze n'accòrg nesciune ca suó truopp débbele.

Scale

Fra le scale addeprate pe ammeserà la fòrza de ne tarramute, ze puonn mendevà:

  • la scala Rossi-Forel (scritta RF) ;
  • la scala Medvedev-Sponheuer-Karnik (scritta pur MSK) ;
  • la scala de Mercalli (scritta MM dénd a la verzione cagnata) ;
  • la scala Shindo de l'aggenzía meteorelòggeca giappunése ;
  • la scala macresísmica aurepéa (scritta EMS98).

Gl tarramute cchiù ruoss e gl XX é de gl XXI sècule

Mappa de le zzòne sísmeche terrèštr

Classífeca basata pebbía de la magnetude:

  1. Valdivia, Cile - magnetude 9,5 - 22 maje 1960
  2. Štritt e Prince William, Alaska - magnetude 9,2 - 28 marz 1964
  3. Sumatra, Indenésia - magnetude 9,1 - 26 deciémbr 2004
  4. Kamchatka, Russia - magnetude 9,0 - 4 neviémbr 1952
  5. Sendai, Giappone - magnetude 8,9 - 11 marz 2011
  6. Pe dellà de la còšta de gl Équatòre - magnetude 8,8 - 31 jennare 1906
  7. Tarramute de gl Cile de gl 2010 - magnetude 8,8 - 27 febbrare 2010
  8. Ísere Rat, Alaska - magnetude 8,7 - 4 febbrare 1965
  9. Sumatra, Indenésia - magnetude 8,7 - 28 marz 2005
  10. Haiyuan, Cina - magnetude 8,6 - 16 deciémbr 1920
  11. Assam, Tibet - magnetude 8,6 - 15 aušt 1950
  12. Ísere Andreanof, Alaska - magnetude 8,6 - 9 marz 1957
  13. Reggione de Atacama, Cile - magnetude 8,5 - 11 neviémbr 1922
  14. Penísera de Kamchatka, Russia - magnetude 8,5 - 3 febbrare 1923
  15. Muare de Banda, Indenésia - magnetude 8,5 - 1 febbrare 1938
  16. Ísere Curile, Russia - magnetude 8,5 - 13 ottobbr 1963
  17. Giacarta, Indenésia - magnetude 8,5 - 12 settiémbr 2007
  18. Arequipa, Camana, Perù - magnetude 8,4 - 23 giugn 2001
  19. Cettà de gl Mèsseche, Mèsseche - magnetude 8,3 - 19 settiémbr 1985
  20. Ica, Perù - magnetude 8,0 - 15 aušt 2007