Vai al contenuto

Cundèa d'Aluite

'A Wikipedia.

Artícule scritte 'n
sud-laziale/cominése

La cundèa d’Aluite fòtt ne fèude de gl Rrégn de Nápele, a gl geštezierate de Tèrra de Lavòre, che nderessètt, da la fine de gl XIV sècule a gl prengipie de gl XVI sècule, gl terretòrie de ciért chemune de la Vall e Comine, a gl chembénera de la previngia e Fresenone (Aluite, Sand Renate, Settefrate, Pescenisch, Atini, Biéglemónd, Ucalue, La Pòšta é Cámbere).

La cundèa d’Aluite fòtt cheštituita a gl prengipie da gl fèude de le prepietà terrière de gl castiégl Candèlm (o d’Aluite), ch’è na frazzione che ze tròva mbond’a gl mond Merrone, é puó fòtt ammeneštrata da le famigl d'Aquine é Candèlm che faveriérn ne ruoss spannemiénd terreteriale. Gl títele de cond fòra štate cungiéss da gl rré Durazzeschi de Nápele, tra la fine de gl XIV sècule é gl prengipie de gl XV, a gl D'Aquine, é passètt lèšt a Giácheme Candèlm, razie a la dòte de la mogl Sabbétta d'Aquine, che spesètt cchiù tard de gl 1386. La prima teštemenianza cèrta è a ogn mòde de gl 1404: sule a gl XV sècule Giácheme Candèlm vè nzegnate mbalése ngim’a na carta comm cond d’Aluite é de Puópele [1]. Da gl 1606, sott’a la segnería de la famiglia Gallie, cagnètt, che puoche cagnamiénd terreteriale, n’decate.

Le ríggene

[cagna | cagna surgente]

Quann gl angeine arreviarn a gl Rrégn e Nápele dénd a la zzòna a cavagl fra gl Abbruzz mendane é l'áveta Tèrra de Lavòre, ze štabbelí la famiglia frangése de gl Candèlm, che jécch teniérn n’cungessione ciért fèude da gl rré de Nápele, dòpp recheprènn pure cáreche ammeneštrative é berecráteche a gl geštezierate abbrezzése é cambane[2].

A ne períede che védd crésc la segnería Candèlm dénd a gl Lazie, a dann de chiss D'Aquine, la famiglia frangése chembarisc pure pe la prima vòta dénd a la štòria d’Aluite, dòpp èss accurdata la parendèra pe prima tra Giuann Candèlm, figl de Giácheme II, che Ángela Étendard, segnora d’Arpine, Ròccasécca, Galleniare é Sand Renate, é quind fra Reštaine II é Margarita de Corban, védeva d’Adenòlf II d'Aquine segnore d’Aluite[3].

L’arraunefecazione de gl cundade aluetane

[cagna | cagna surgente]

Gl seštèma ammeneštrative mbecciuse de la Vall e Comine mbedéva a gl Candèlm d’addevendà prepietarie ndutt de gl cuntade aluetane: l’andíche prepietà ecclesiášteche casenése, ch’évane pellecchiù terrine agrícule, prepeseture é chemmiénd, ze rengheppávene a gl ricch pessèss de cambagna de chiss D'Aquine, ch’évane Cámbere, Settefrate é la cambagna d’Aluite, pecciò gl Candèlm de fatt évane sulaménd prepietarie de gl Caštiégl[4][5].

La «Tavèrna decale» de gl Candèlm a Puópele cheštruita fra gl 1373 é igl 1377

Reštaine, nepote de Giácheme II, prevètt a riogn le prepietà caštellane che chéll agrarie de gl cercundarie d’Aluite, peglènn pessèss de le prepietà de chiss D'Aquine[6].

Quišt, denengiate a gl rré, fòtt cheštrétt a redà gl terréne é a pajà na ròssa cundrammenzione[7]. Prò la battaglia pe crià na segnería fòtt pertata annanz da gl nepute, Reštainucc a Puópele, Berlenghiére a Arc é Giácheme a Aluite, che cercarn de uadagnà petére n’Tèrra de Lavòre é a gl Abbruzz. Apprefettarn de la baraonna che prevechètt gl scisma de Punènd, che nderessètt derettaménd le Du Secilie: ze mettiérn che Giuanna d'Angiò, che appejava Clemènd VII, é facènn additt a la reggina, rechenesciérn comm seccessore a gl tròne Levigg d'Angiò. Gl partite che ze cheštetuètt é ch’appejava gl frangése, nen potètt niènd condr’a gl sèrcete engherése de Carl d'Enghería, che calate a l’Etalia, rresscètt a vatt gl’angeine napeletane é che iss gl Candèlm; faštima Reštainucc é frate furn vattute derettaménd da gl rré engherése, ch’attraversá Sòra é la Vall e Comine che gl sèrcete sié pe acquiatà pessíbbele rebbelliune[8]. Gl Durazzeschi vengiérn. È naterale che gl rebbèll ze chiegarn a gl nuove rré de Nápele é avéttere pure a rechenosc le preprietà de chiss d'Aquine a Aluite, é dénd a cart de l'èpeca[9] une d’iss, Giácheme IV, a gl 1384, è recurdate comm terrae Albeti dominus, pecché faštima, cungueštata la feducia de gl rré, gl fòtt assecurate gl pessèss de la cettà d’Aluite sana sana, nen sule de gl caštiégl, che le cambagn tòrn tòrn. Chiaraménd z’éva pattijate ne chembreméss tra gl feudatarie é la nòva cort napeletana.[10]

La cundèa de gl Candèlm

[cagna | cagna surgente]
Gl caštiégl d’Aluite a gl prengipie e gl Neveciénd

Muort rré Carl III n’Enghería, gl rrégn de Nápele cadètt n’ata vòta mmiés’a l’anarchía pelíteca é meletare, che du partite, une che z’éva miss anziém’a gl Durazzeschi, pe la seccessione a gl tròne de Ladesláo d'Angiò-Durazz, e gl ate che gl angeine de Frangia, che mméce rechenescéva comm rré legítteme Levigg II. Gl Candèlm fúrene assá favesune dénd a sse memènd deffícele de la pelíteca napeletana: a gl prengipie ze mettiérn a fiangh a gl Durazzeschi[11], ma appéna Levigg II calètt a l’Etalia ze mettiérn che gl frangise, facènn nguaštì Ladesláo, che pe caštecà gl affrund, assediètt é cheštreggnètt Aluite a z’arrènn; Reštainucc, nfaccennate a chemmatt a gl Abbruzz, fòtt schenfitt é fatt preggeniére a Perite, a gl 1369, da Jáchepe Orsini, é mbund de mòrt lassètt prepietà é recchézz sée a gl frate Berlenghiére, Ndenèlla é María.[12] Pe puoche tiémb, pe velendà de Ladesláo, Aluite fòtt ammeneštrata da Andréa Tomacelli, frate de Giuann, cond de Sòra, é de papa Beneface IX, seštenetore de gl Durazzeschi, ma gl fèude cominése reternètt assá lèšt mmane a chiss e Candèlm.

Giácheme V, figl de Reštainucc, fòtt gl prime cond d’Aluite, che faštima tenètt gl nuove títele nebbeliare dòpp gl spesalizie (1385[13]) che Sabbétta d'Aquine, a éssa n’dòte, o, cchiù pessíbbele, lassate a gl marite sié dòpp la mòrt de gl patre Frangisch d'Aquine[14]. Berlenghiére comungue éva cundenuate a ghevernà Arce pure dòpp che la Vall e Comine jètt a fenì mman’a chiss e Tomacelli, é lassètt n’seccessione a Giácheme V la segnería ngim’a le cettà d’Aluite é Puopele[15].

Gl prime spannemiénd terreteriale

[cagna | cagna surgente]
Caštiégl Candèlm-Caldora de Pacéndr

Giácheme merètt a gl 1406[16], che du figl, Frangisch é Ndònie, che receviérn la cundèa de Puópele (gl prime) é la cundèa d’Aluite (gl second). Ndònie appéna addevendate segnore chemenzètt na pelíteca de spannemiénd terreteriale che cundenuètt che tand vecènn pe tutt la vita séa. Comm prima mošta accattètt Galleniare é Šchièue da rré Ladesláo[17] é apprefettètt de devèrz seccessione che gl atteccarn, che la mòrt de gl zie Giácheme é de gl frate Frangisch sènza seccessure[18], tra le quale Arce é Puópele. Ate fèude, Recchétta (frazzione de Sanda Fumia) é Pacéndr, ch'appartenévane a Raimond Caldorna štévane tra gl Abbruzz é la Vall e Comine, mmiése a gl terretòrie de Ndònie. Sse fatt sfaštediava assá sse lúteme, d'allescì fúrene attaccate é sottemiss[19]. Gl cond ze dètt da fà p’èss patrone de gl spesalizie sié é nen velètt spesà, pe velendà e gl patre, né Ngelélla Marzane (dechéssa de Sèssa), é né Liona de Andreis (cundéssa de Troje)[7], che gl éva nzegnate gl rré, é fenètt pe spesà la cundéssa de Cammerine Bianga de Varane.[20]

Ndònie Candèlm é gl rré de Nápele

[cagna | cagna surgente]

La ngertézza pelíteca ternètt a schembenà gl rrégn de Nápele. Rré Ladesláo, a gl 1408, prevètt a ngherperà a Nápele gl Štate Pendeficie é gl riést de l'Etalia. Cundannate da Alessandr V, ze vedètt condr Levigg II, che rechemenzètt a ndrà che gl sèrcete dénd a gl štate napeletane. Ndònie ne’rrescètt a ze métt che nesciune e gl du: apprima arrajetètt Ladesláo é puó, acchiappate da gl angeine de Frangia, appejètt la causa frangése[21]. Mméce gl rré de Nápele vennètt gl fèude sié a Onèll Ortiglia[22] é, sule dòpp la mòrt de Ladesláo, rrì mman'a chiss e Candèlm, a gl 1417, mindr rregnava Giuanna II[23]. La Vall e Comine sana sana fòtt gl tiatre de na štòreca battaglia tra Levigg II é Ladesláo; sse lúteme vattute a Ròccasécca da gl rré frangése a gl 1412, preparètt la defésa de gl rrégn tra Atini é le Mainard, mindr Levigg II z’éva accambate tra Atini é Galleniare, che le trupp de Ndònie Candèlm a gl ajetà[24]; Ladesláo attacchètt é vengètt. Ndònie fòtt spegliate de gl fèude sié. Passarn ne ccone d’ann é Aluite ze mbaverètt n’ata vòta pebbía de le termendate uèrr de seccessione de le Du Secilie; mòrta Giuanna II, Aragunése é Angeine ze letecávane gl rrégn; a gl 1435 gl capetane de vendura Ricc da Mondechiare, file-aragunése, attacchètt la cundèa cominése strejènn Sand Ghiasce (Saracenisco), Rocca de gli Alberi[25], Recchétta é Ròcca de le quatt Nòre[26] é Ucalue[27]; gl ann appriéss gl angeine sacchiarn Aluite é Atini, jènn apuó viérz Mondecasine, mindr pe puoche tiémb le trupp papale ze mbessessarn de Sòra, Aquine, Arpine é Atini[28]. Šta bòtta Ndònie ze mettètt che gl Aragunése, é gl secciéss de gl cundrattacch de Fònz d'Aragòna segnètt la fine de gl sacchégg é de gl assèdie dénd a la Vall e Comine, a gl 1438, é la vettòria fenale de gl rré spagnuole a Nápele segnètt la fertuna de gl figl de gl cond Candèlm, gl seccessure sié, Nicolò é Onòfrie.[29][30][31]

Aluite, Sòra é gl decate nuove

[cagna | cagna surgente]
Sòra a la fine de gl XVI sècule

Fenite gl deminie de gl angeine ngim’a Nápele, le Du Secilie fúrene arraunite n’ata vòta sott a n’úneche rré, rré Fònz I, a gl 1443. Nicolò Candèlm, ch’éva eredetate gl cundade d’Aluite, c’éva riund pure Sòra, èssènn nzerate Ndenèlla da Celane; iss fòtt premiate da gl rré p’avé chemmattute a gl fiangh sié a San Germane condr’a gl frangése[32], é pecciò fòtt nemmenate duca de Sòra[33]. Pe la prima vòta ze criètt mmane a chiss e Candèlm na ròssa segnería a gl chembine che gl Štate Pendeficie, che radducévane le ricch cambagn de Sòra, Arc, Aluite, Sand Renate, Settefrate, Pescenisch, Galleniare, Atini, Ucalue, La Pošta é Cámbere é, arrebbate gl terretòrie abbrezzése a gl frate, ce mettètt dénd pure la cundèa de Puopele, che raccugléva pure ne muare e paise de la Vall Peligna[34]. Gl manecchione pelíteche de gl nuove duca cundenuètt a rescògl secciéss, é razie a iss Aluite, che affin’a ndann éva štate ne paése secunnarie de la Tèrra de Lavòre, addevendètt una de le cettà cchiù mbertand de la previngia, famuse dénd a tutta la nazione aragunése[35]. Nicolò addevendètt cunzegliere régio, a gl 1452[36] é, ne ccone prima de merì, pure duca d’Aluite («Sorae Albetique dux et Populi comes»[37]), accuscì gl cundade cettadine fòtt asate anziém'a Sòra a decate.

Gl erède de Nicolò

[cagna | cagna surgente]

Piérgiambáule é Piérgiuann fúrene gl únece erède de Nicolò, che mbund de mòrt spartètt tra iss gl fèude sié, lassènn comm eredetà a gl prime Sòra e Aluite (vale a dice la mèdia Vall de gl Lire é la Vall e Comine), la cundèa de Puópele a gl second[38], seppure sse lúteme rregnètt sule pe puoche tiémb pecché gl frate gl arrebbètt lèšt la part abbrezzése. La mòrt de Fònz I repertètt la queštione de gl deritt de seccessione dénd a gl Rrégn e Nápele é šta vòta gl du partite che sciérn, gl parteggiane de gl figl de Fònz Dòn Ferrand, é chigl de Giuann II, vediérn nguadrate gl une condr’a gl ate gl du frate Candèlm. Piérgiambáule, partecepate a la rebbellione condr’a rré Ferdenand, a gl 1460, che gl arrive de Giuann II a gl Abbruzz, fecètt casine a la Tèrra de Lavòre, riegnènn a gl decate d’Aluite é Sòra, gl terretòrie de Mondecasine, Arce é gl fèude de chiss e Chelonna a gl Abbruzz[39].

Apuó partecepètt a gl assèdie de Sulmone é dòpp a L’Áquela che gl angeine ma, calate n’camb Fedriche da Mondeféltr condr’a Giuann II, na sèrie de lenate fermarn gl sèrcete angeine é Piérgiambáule ze reterètt a Sòra[40]. Jécch, assediate da Napelione Orsini[41], fòtt cheštritt a z’arrènn, višt ca pure gl alliate sié perdiérn parécchie battagl a gl riéšt de l’Etalia, é accettà na trégua[42]. Gl Candèlm a la fine abbeschètt la clemènza di rré Ferdenand, prò tenètt a lassà a gl Štate Pendefice Sòra, Arpine, Casaluiére, Lísera e Fendana Lire[43][44], a gl 1463, é lassà pèrd le cettà d’Atini é Biéglemónd[45] é a gl títele de duca d'Aluite: la cettà arraddevendètt cundèa é fòtt assegnata a gl frate Piérgiuann[46]. È prebbábbele prò ca Piérgiambáule cundenuass a ammeneštrà gl terretòrie comenése: cart stòreche gl vuonn, tra gl 1464 é gl 1472, árbetre n'cundrašt legale dénd a la zzòna, é dètt cca cungessione terreteriale a favore de nòbbele remane[47]. Dénd a ss’ann fòtt pure date a le cettà de Sòra é Aluite la pessebbeletà de tené na zécca séa attiva da gl 1459 a gl 1461, deritt cunfermate puó da gl stéss Carl VIII é remašt affin’a quann gl partite angeine perdètt a gl Decate de Sòra (1495). Le menéte chiamate "cavagl" tenévane gl nome de gl duca Giuann Páule Candèlm é gl títele de Sorae Albetique dux che la croce gegliata angeina[48]. Na secunna rebbellione, chemmannata da gl duca de Sòra Giuann de la Róvere, védd angora pretagheništa Piérgiambáule Candèlm, che ze mettètt n’ata vòta condr’a rré Ferdenande: cerchènn de repertà Nápele sott a gl ghevèrn angeine a Sòra ze tessètt ne chemblòtt condr’a gl štate pe vatt gl aragunése. A gl 1487 prò gl serane fúrene schepièrt é n’ata vòta Piérgiambáule vè spegliate d’Aluite[49] é cacciate, z’accandenètt n’Frangia[50]. Gl duca de Sòra nen ze scuraggí: quann a gl 1495 Carl VIII calètt a l’Etalia che gl figl sié Seggesmond gl Candèlm ze mettètt che iss, ze mbessessètt de gl Abbruzz é de la Tèrra de Lavòre anziém’a Giuann De la Róvere. Piérgiambáule cungueštètt Atini, San Germane, Abbazía de Sand Vengiénz, Scontrone, Fedéna é Castel di Sangro, é pure se a Atini ze chemblettava condr’a iss[51], rrescètt a resišt condr’a gl aragunése pure dòpp la schenfitta de gl angeine, affin’a gl 1496, fin’a quann Fedriche I de Nápele nen cungueštètt Sòra[52] é, pe mane de Cunzalve de Còrdeva, Aluite[53].

La segnería de chiss e Bòrgia

[cagna | cagna surgente]

Che la schenfitta de gl angeine é de gl Candèlm ch’évene gl alliate sié, la Vall e Comine addevendètt preprietà derétta de rré Fedriche I. Gl rré, pe premià Papa Alessandr VI, che gl éva ngrunate rré de Nápele[54], a gl 1497 dètt gl títele de cond d’Aluite a Gheffrède Bòrgia, frate de Césare é lúteme figl de gl papa[55]. Gl Rrégn e Nápele ndand cadètt n’ata vòta mmiés’a anarchía pelíteca. Levigg XII é Ferdenand gl Cattòleche z’accurdárene pe ze spartì gl štate napeletane é attaccarn gl aragunése.

Che la mòrt de papa Alessandr VI gl Bòrgia nen petévene fà cchiù comm paréva a iss é z’arrangiárene comm petiérn pe ze seštemà mo che la Frangia mo che la Spagna. Gheffrède Bòrgia pe prima arrajetètt Levigg XII, apuó, acchiappate da Pròspere Colonna, spesètt la causa spagnòla, cagnamiénd che fòtt cundraštate da gl aluetane, che gl se rebellarn[56].

Accuscì Gheffrède mannètt Fabrizie Colonna a retògl la Vall e Comine é a gl 1504 ce rrì vengetore. Prò gl deminie retuote fòtt curt: che la mòrt de la mogl, Sancha d'Aragona, che ne’gl éva date figl, iss perdéva pure gl deritt d’èss cond, facènn additt a ciért patt matremeniale[57].

Gl 25 maje 1507, Ferdenand II d'Aragona mettètt a cape de la cundèa gl chennettiére spagnuole Piétre Navarro[58].

La segnería de chiss e Cardona

[cagna | cagna surgente]
Tomba de Raimond de Cardona de Giuann da Nòla

Gl Navarro lassètt l'ammeneštrazione d’Aluite mmane a ne ghevernatore é a ne giúdece, che ze renniérn respenzábbele de ne muare e prepetènz, tand ca a gl 1509 ne grupp d’atinése foss ite affin’a Trípoli, andó gl feudatarie štéva chemmattènn condr a gl Mòre[59].

Gl 22 deciémbr 1515, dòpp a gl trademiénd de Piétre Navarro, ch’éva gerato fedeltà a gl frangése[60], gl rré Ferdenand II d'Aragona annellètt la cungessione, mettènn la cundèa mmane a gl vicerré de Nápele, Raimond de Cardona. Quiss l'ammeneštrètt trámmete ne ghevernatore generale, che štéva a Aluite, é che gl ajute d’ate ghevernature é "gešteziére", ch’évene štate nzegnate pe ghevernà gl paise lòche sciù vecine, ch’évene nnanzetutt Atini é Biéglemond[61].

Da Raimond la cundèa passètt, a gl 23 ottobr 1522, a gl prime figl Ferrante, prò date ca quišt éva angora citr, è la mamma Isabella Requensens che ne peglètt la tetèla. La cundèa, a gl 1528, fòtt pur’éssa nderessata da la uèrra tra la Frangia de Frangisch I é la Spagna de Carl V, m’particulare da la spedezione d’Odet Foix de Lautrec che ze ngammenava viérz Nápele, n’tèrra serana andó chigl de la famiglia Candèlm é Piétre Navarro ghedévene de gl favore de gl puópele. A ogn mòde, Sabbèlla rrescètt a tené gl fèude mman’a éssa, arrecchènn le prepietà de gl figl che gl decate de Somma.

Ferrante jètt aleméne du vòte a Aluite: la prima a gl 1536, quann accurdètt a gl aluetane ne štatute[62], é la seconda, a gl 1546, quann accurdètt 'n nfetèuse a l’uneverzetà de Pescinisch ne terretòrie paricchie cundeštate é rrescètt a métt pace tra gl ghevernatore d’Aluite é gl capetane de geštizia d’Atini ngim’a gl cundrašt de geresdezione. A ss’accasione abbellètt la chiésa de Sanda María d’i Camb, che uoje ze tròva dénd a gl cambesand, che ciért affrisch fatt da Taddèe Zuccari[63], uoje scriate.

Tra gl ammeneštrature de la cundèa sott Ferrante ce štètt, Giuanna d'Aragona, mogl d’Ascanie Colonna, é gl frate cchiù píccule Ndònie de Cardona, che, merènn pruopia a Aluite a gl 1566, fòtt abbelate dénd a la chiésa de Sand Simeóne prefèta, andó ze tròva na tívera che ne recòrda la vita[64].

Da cundèa a decate

[cagna | cagna surgente]

A Ferrante, muort a gl 1571, sequetarn gl figl, Leise é Ndònie, nate da gl matremònie che Biatrice de Còrdeva, mbarendata che Cunzalv de Còrdeva. La cundèa štètt mmane a gl prime figl da gl 1572 a gl 1574, mindr gl second la ghevernètt da gl 1575 a gl 1592. Chiss prò la tralassarn, lassènnela z’arrevenà chiane chiane mmane a ghevernature malamènd, tand ca ze rescundrarn, pe despiétt, ne muare fatt de bregandagg. Che Ndònie, che ndramindr éva fatt ne sacch de diébbete, pure se éva eredetate gl decate de Sèssa, fòtt prima spartuta[65], puo da gl 1592 fòtt pe sèmb ceduta a Mattèe de Capua, príngepe de Conga, pe 100.000 decate é che «l’asseluta gerešdezione ngim’a gl patremuonie é ngim’a le perzune»[66].

Gl 30 maje 1595, la cundèa fòtt vennuta a gl cond melanése Mattèe Taverna, che l’accattètt, prò, che gl sòld de Telemèe II Gallie, nepote de gl minò cardenale, che gl patt de rescatt: gl cardenale, mbráteca, ce mettètt la gerešdezione sé da gl 1595 a gl 1600 pe cund de Taverna, é da gl 1600 a gl 1606 a nome de gl nepote. Quiss venètt nemmenate, da gl rré de Spagna Filipp III, duca d’Aluite a gl 1606.

Annetaziune

[cagna | cagna surgente]
  1. ↑ Le cart suó pebblecate da Demíneche Santòro, Pagine sparse di storia alvitana, Jecco, Chijte 1908.
  2. ↑ Santoro D., op. cit., p. 47.
  3. ↑ Santoro D., op. cit., p. 49. Vincenti P., Historia della famiglia Cantelma, Nápele 1604, p. 33
  4. ↑ Gl terretòrie cambrése éva de nderèss stratèggeche pe la città d’Aluite. Gl nome de Cámbere ne vè mbalése da gl tepòneme “cambera”, ch’évane terrine cultevábbele mmiés’a le vall mendane. Che gl stéss segnefecate a Aluite uoje ze chiámane “pratera” ne seštèma de fòss cárzeche é ricch vall cárzeche tra Cámbere é gl Caštiégl d’Aluite ch’éva štata mbart la zzòna de predezzione agrícula pe gl caštellane é ch’avéva cheštituì part de gl fèude de chiss D'Aquine de Cámbere, cungueštate puó da gl Candèlm é pe beneficie d’Aluite.
  5. ↑ Santoro D., op. cit., p. 57.
  6. ↑ Santoro D., op. cit., p. 58.
  7. ↑ 7,0 7,1 Santoro D., ibidem.
  8. ↑ Tosti L., pp. 393-407
  9. ↑ Santoro D., op. cit., p. 59.
  10. ↑ Santoro D., Pagine sparse di storia alvitana, vel. I, Jecco, Chijte 1908, pp. 60-65.
  11. ↑ Ne Candèlm, tale Raimond, che gl títele de «cond d’Aluite», che nen ze sa buone chi éva, fòtt ammasciatore de Carl III che Goffrède Marzane, cond d'Alife, lòch’a papa Urbane VI. Faštima Raimond è Reštaine. Di Costanzo A., Historia del Regno di Napoli, Nápele 1735, p. 231
  12. ↑ Nen chembaríscene a gl teštemiénd gl ate frate Giácheme IV, segnore d’Aluite, Catarina é Rita, faštima già muort. È pessíbbele ca pe puoche tiémb le prepietà de Giácheme IV fússere štate recevute da Reštainucc. Santoro D., op. cit., p. 68 n. 2 e n. 3.
  13. ↑ p.70
  14. ↑ De ciért è addevendate cond sule da gl 1404. Cfr. Vincenti etc...p. 71.
  15. ↑ Santoro D., op. cit., p. 69. Vincenti P., op. cit., p. 38
  16. ↑ Santoro D., op. cit., p. 71.
  17. ↑ Santoro D., op. cit., p. 73.
  18. ↑ Santoro D., ibidem. Vincenti P., op. cit., pp. 36-37, pp. 86-87.
  19. ↑ Santoro D., ibidem. Vincenti P., op. cit., p. 85.
  20. ↑ Vincenti P., op. cit., p. 45.
  21. ↑ Santoro D., op. cit., p. 75. Summonte A., Historia del Regno di Napoli, Nápele 1675, vol. III, p. 508.
  22. ↑ De Lellis C., Discorsi delle famiglie nobili di Napoli, I, Nápele 1694, p. 297.
  23. ↑ Santoro D., op. cit., p. 78. Antinori A., Antichità storico-critiche sacre e profane esamninate nella regione dei Frentani, Nápele 1790, vol III, pp. 251, 290-291, 301-302.
  24. ↑ Trigona S. L., Atina e il suo territorio nel Medioevo. Storia e topografia di una città di frontiera, Mondecasine 2003, p. 143.
  25. ↑ Vecin’a San Gennare o Ara de gl lupe, frazzione de Pescenisch.
  26. ↑ Tra Cannite é Settefrate.
  27. ↑ Giulie Prudenzie, Descrittione d'Alvito et suo Contato, XII.
  28. ↑ Corvisieri C. (a cura di), Notabilia temporum di Angelo de Tummulillis da Sand Ulía, Livorno 1890, pp. 11-12
  29. ↑ Vincenti P., op. cit., pp. 45-46.
  30. ↑ Tauleri B., op. cit., pp. 121-125
  31. ↑ Trigona S. L., op. cit., p. 143-144
  32. ↑ A.S.N., VI, I, pp. 25-27 (3 agosto 1441, 31 ottobre 1441).
  33. ↑ Santoro D., op. cit., p. 81. Vincenti P., op. cit., p. 48. Summonte A., Historia del Regno di Napoli, Nápele 1675, vol. IV, p. 11. Antinori A., Antichità storico-critiche sacre e profane esamninate nella regione dei Frentani, Nápele 1790, pp. 398-99.
  34. ↑ Santoro D., op. cit., p. 82. Vincenti P., op. cit., p. 45.
  35. ↑ Santoro D., op. cit., p. 84. Vincenti P., op. cit., p. 49.
  36. ↑ Santoro D., op. cit., p. 84. Summonte A., op. cit., vol. IV, p. 116.
  37. ↑ «Pro parte illustris Petri Iampauli Cantelmi, ducis Sorae Albetique et Populi comitis, filii primogeniti legitimi et naturalis quondam Nicolai Cantelmi, dum viveret Ducis Sora Albetique et Populi Comitis, fuit nobis reverenter expositum quod, cum his proxime elapsis diebus dictus quondam eius genitor, tenens et possidens immediate et in capite a nobis et nostra Curia dictos Ducatum et Comitatus Albeti et Populi - quem Comitatum Albeti in Ducatus titulum et dignitatem novissime ereximus (...) - sicut Domino placuit mortem oberit». Deplòma de gl 27 deciémbr 1454, n’Santoro D., op. cit., p. 85, n. 2.
  38. ↑ Summonte A., op. cit., p. 86. Vincenti P., op. cit., p. 49.
  39. ↑ Corvisieri C., op. cit., pp. 87 e 93.
  40. ↑ Corvisieri C., op. cit., p. 87-99.
  41. ↑ Santoro D., op. cit., p. 89. Summonte A., op. cit., pp. 479 e 488.
  42. ↑ La trégua decéva ca le trupp file-aragunése petíssene ndrà dénd a gl Decate de Sòra é d’Aluite é che derand la uèrra Fendana Lire é Casaluiére fússene date a gl Štate Pendefice, le štéss trupp che a la fine e la uèrra sacchiarn šta zzòna pe cchiù de n’ann. Cfr. Trigona S. L., op. cit., p. 146.
  43. ↑ Summonte A., op. cit., pp. 488-490.
  44. ↑ Sòra a gl cundrarie d’Aluite remanètt séde de ne decate, che fòtt assegnate a Liunard Della Rovere, «ma quiss (Piérgiambáule Candèlm) éva perdute sèje tra gl mègl paise de la Cambania» (Santoro D., op. cit., p. 90)
  45. ↑ Carmela Vircillo Franklin, Herbert Bloch; The ecclesiae Atinatis historia of Marcantonio Palombo: Codd. Vat. lat. 15184-15186, Bebblietèca Apeštòleca Vatecana, 1996, p. 92-95.
  46. ↑ Vincenti P., op. cit., p. 59.
  47. ↑ Santoro D., op. cit., p. 92. Castrucci p. 47
  48. ↑ Ngim’a la faccia frendale ce štévene mméce tré gigl ngòpp’a ne scude che cèrt crune, che la scritta CAROLUS REX FR. Santoro D., op. cit., p. 98. Graziani A., Alvito in onore di Mario Equicola, Fraioli ed., Arpine 1907.
  49. ↑ Santoro D., op. cit., p. 96. Vincenti P., Tavola delli registri, f. 142, in op. cit.
  50. ↑ La Vircillo Franklin é gl Tauleri dátane gl prengipie de gl bann a gl 1464 (Vircillo Franklin C., op. cit., p. 484. Tauleri B., op. cit., p. 129-130.) mindr è cchiù secure ca, second Trigona, è sulamènd da gl 1487 che Piérgiambáule ze la svignètt n’Frangia, ann de gl chemblòtt serane (Trigona S. L., op. cit., p. 149).
  51. ↑ Santoro D., op. cit., p. 99.
  52. ↑ Santoro D., op. cit., p. 31.
  53. ↑ Candalicie, De bis recepita Parthenope Gonsalviae, Gravier, Nápele 1796, p. 16 e p. 116; Santoro D., op. cit., p. 101.
  54. ↑ Gregorovius F., Lucreazia Borgia, Le Monnier, Firenze 1874, pp. 385-386 (doc. XVI).
  55. ↑ Tauleri B., Memorie istoriche della antica città di Atina, Nápele 1702, p. 138.
  56. ↑ Galeotti p 116 (109)
  57. ↑ Gregorovius F., op. cit., p. 317.
  58. ↑ Don Martin de los Heros, che sbaglia mettènn favesamènd Aluite dénd a gl Abbruzz («Oliveto è Olveti en el Abruzzo»), parla mméce de gl 1504 (Historia del Conde Pedro Navarro, general de infanteria, marina e ingeniero en los Reinados de Fernando e Isabel, y de Doňa Juana y su hijo Don Carlos, pebblecate dénd a Coleccion de documentos inéditos para la Historia de España, volume XXV, De la viuda de Calero, Madrid 1854, p. 94. Chemungue la data de gl 1507 è cèrta, comm nzégna gl perméss ferdenandée date a Nápele a gl 25 maje de quigl ann repertate sane sane da D. Santoro, Pagine sparse di storia alvitana, vol. II (Documenti), Jecco, Chijte 1909, pp. 92-96.
  59. ↑ Domenico Santoro, op.cit., p. 126.
  60. ↑ Benedetto Croce, La Spagna nella vita italiana durante la rinascenza, Laterza, Bare 1917, p. 261.
  61. ↑ G.P.M. Castrucci, Descrizione del Ducato d'Alvito nel Regno di Napoli, pe òpra de S. D'Aloe, Nápele 1863.
  62. ↑ Capitula seu Statuta an. 1536 Ordinationes et Mores an 1541 et seq. Universitatis et hominum Terrae Oliveti. Libro antico per il buon governo della Città di Alvito, a òpra de F. Avagliano, Aluite 1983.
  63. ↑ Giorgio Vasari, Opere, Passigli, Frènz 1832-1838, p. 955.
  64. ↑ Domenico Santoro, op. cit., p. 123, che repòrta la scritta pe latine é la tradezzione sé.
  65. ↑ Atini é Biéglemónd, nfatt, veniérn cedute a Auštine Laudate, patrizie de Cajéta, a gl 1577.
  66. ↑ Demíneche Santoro, op.cit., p. 140.

Lébbra

[cagna | cagna surgente]
  • Centra L., Castelli di Ciociaria tra storia e leggenda, Tip. Nuova Tirrena, Terracina 1996.
  • Conflitti B. & Conflitti B., Un anglolo d'Italia non più remoto, Borgia ed., Ròma 1996.
  • Dell'Omo M., Montecassino un'abbazia nella storia, Arti grafiche Amilcare Pizzi, Cinisello Balsamo 1999.
  • Iacobone V., Alvito nella Valle di Comino, Pasquarelli ed., Caštegliucc 1994.
  • Mancini A., «La storia di Atina. Raccolta di scritti vari», Arnaldo Forni ed., 1994.
  • Santoro D., Pagine sparse di storia alvitana, vol. I, Jecco, Chijte 1908.
  • Vizzacaro T., Atina e Val di Comino, Lamberti editore, Casine 1982.

Vuce asseciate

[cagna | cagna surgente]
Estratto 'e "https://nap.wikipedia.org/w/index.php?title=Cundèa_d%27Aluite&oldid=657508"