Esperanto
Articule scritte in pugliese
l'Esperànde ('n lèngue esperandìste "Esperanto" ca signìfeche "cùdde ca spère") je na lèngue artificiàle parlàte ntràse le mùnde ca je stète criète dda Ludwig L. Zamenhof ppe unìre tùtte le pòpele.
L'Esperànde je nàte jinde u 1872 e u 1887, e Zamenhof vulìve ca fòzze fàcele e comprensìbele da stediè, ppùre jind'età adùlte.
jìdde hav'a criète la lèngue partènne da nu sàcche de àldre lèngue accòme u Francìse, u Taliàne, e u inglèse; po hav'a criète nu sistème grameatecàle assàe sèmplece e lògeche ppe rendèrle la lèngue perfètte ppe acchemunechè.
| Esperanto | |
|---|---|
| Creato 'a | Ludwig L. Zamenhof nel 1872 - 1887 |
| Parlato in | parlàte jìnde u mònde |
| Locutori | |
| Totale | 2 000 000 migliòne (stemàte) |
| Atre 'nfrumme | |
| Scrittura | Latìne che quàlche caràttere speciàle |
| Tassonomia | |
| Filogenese | Lèngue pianificàte |
| Statuto ufficiale | |
| Ufficiale in | propòste còmme lèngue offecìale pe Insulo de la Rozoj |
| Regolato da | Akademio de Esperanto |
 | |
Stòrie
[cagna | cagna surgente]La stòrie d'u esperànde nàsce jìnd'a cettà de Byalistok (jind'u 'mpère Rùsse) addò vevève Zamenhof ca parlève nu grànne nùmere de lèngue acòmme u Pulàcche e u Russe (ca parlève tutt'i dè), Jìdde acchiemenzàve le menorànze ètneche ca se scontrèvene e ge stève màle, quìnde se emmagenàve na lèngua ca apetàve unìre chìsse pòpele; e ca apetàve addeventà na lèngua nèutre.
La lèngue vènne compledète dò vòlde jìnde a vìda sòa, la prème vòlde jìnd'u 1878 a discianòve ànne dòpe àve a lètte na peèzie a le amèche sòe pe festeggiè, u attàne strepiè le appùnde pe la sùste che fòzze na distraziòne pe le stùdie sòe de medicìne.
Repegghiè u lavòre po e l'hi a completè jìnd'u 1887, publecànne "La internacia lingvo" ('n lèngua rùsse) nòte còmme "Unua libro".
La defussiòne de chèsse grammàteche, enzìme a la semplecetè d'a lèngua, contrebuì ppùre a la defussiòne sòa 'ntràse a le 'ntelletuàle, ca creàrene u movemènde esperandìste che addeventè fondamentàle ppe tùtte u esperànde.
Jìnd'u 1905 ge fu u prìme encòndre 'ntràse l'esperandìste a Boulogne-Sur Mar ca ne demestrè la valedetè e fundàrene la Dìchiaraziòne di Boulogne, addòve se descève ca fòzzeche propredè d'u mùnde e àve a jèsse lìbere da ògne ideologìe.
Iùse de la lèngue
[cagna | cagna surgente]la Lèngue je stàte usàte jìnd'a Insulo de la Rozoj, e pe iùse de comunicaziòne jìnd'a communetà.