Vai al contenuto

Ferruvia

'A Wikipedia.
'Na ferruvia elettrificata 'a duje binari d'e parti 'e Cottbus (Germania)
Ferruvia.
'Na reproduzzione d'a Bayard, 'a primma locomotiva taliana (1839) d'a linia Napule-Puortece, ind'o museo ferruviario 'e Pietrarsa, situato vicino 'a stazzione FS 'e San Giorgio a Cremano
'O Shinkansen 700 (Giappone) è uno d'e trieni cchiù veluci d'o munno
L'ETR 500, uno d'e trieni taliani cchiù veluci, ind'a stazzione 'e Romma Termini

'A ferruvia è na struttura 'e traspuorto terrestre, composta da una o cchiù (genericamente doje) sbarre e metallo (quasi sempe acciaro inox) chiammate binari, adatte p'a circulazzione d'e trieni. Se po' parlà quinde, p'estenzione, 'e traspuorto ferruviario, sistema ferruviario o linia ferruviaria. 'A parola taliana ferrovia, derivanta 'a la 'ngrese Railway (lett.: binariovia) fuje 'nventata ind'a l'ottuciento 'a Tullio De Mauro. 'A parola precerente ca s'ausàva era strada ferrata o strada 'e fierro.

'A storia ferruviaria è assaj cumplessa e parte cu varie sperimentazioni d'a fine d'o Medioevo nfi 'a l'ottuciento ind' a varie paise 'e ll'Europa. Chella ca' vene vista comme primma linia d'o munno è 'o Reisszug, una d'e doje funiculari 'e Salisburgo (Austria), custruita ind'o 1495 o forse 1504[1].

'A fore 'e chesto, pe tutt'o 1600 e 1700, 'e primme sperimentazioni fureno fatte ind'a Ngreterra e Germania, ma se trattava 'e carri 'e ligname ngoppa 'a binari 'e ligname, traspurtate d'e cavalli a servizio d'e miniere. 'O 1795 nu' ngengnere ngrese, Benjamin Outram, inauguraj 'na primma linia 'e tram a cavallo cu binari 'e fierro e carrelli 'a servizio minerario[2]. A l'inizzio 'e l'ottuciento vari ngegneri ngresi pruarono a sperimentazione d'e primme locomotive a vapore ma chillo c'a perfeziunaj fuj George Stephenson[3], ca custruette 'a Rocket (razzo), 'a primma locomotiva d'o munno, ind'o 1825, inauguranno 'a primma linia ferroviaria d'o munno fra Stockton e Darlington, ind'a Ngreterra.

Tecnologia

[cagna | cagna surgente]

Fundamentali

[cagna | cagna surgente]

'O binario se cumpone 'e doje sbarre parallele r'acciaro chiammate rotaie; e isse songo aunite pe'bbia d'e traversine, 'e ligname o 'e giumento. Sott'o binario se trova 'a massicciata, cumposta ra na serie 'e prete. 'O scartamiento d'e biniarie prencepalmente ausato ind'e ferruvie è chillo chiammato normale, alias 'e 1.435 mm fra 'na rutaia 'e ll'ata. N'ato abbastanza ausato è chillo largo russo'’’e 1.524 mm o chilli ridotti 'e 1.067 mm (chiammato sudafricano), 1.000 mm (metreco), 1.676 (indiano), 1.668 (spagnuolo) e via via ati ancora[4][5].

Tra 'e varie infrastrutture ferruviarie comme gallarie, puonti, passagge a livello e ato, una d'e fundamentale, a pare c'o trieno, è 'a stazzione.

Tipi 'e ferruvie

[cagna | cagna surgente]

'A fore d'a ferruvia classeca, cu 'na reta sparza pe' quase tutto 'o munno, esistono ati tipi 'e sistemi ferruviari:

  • Metrupulitana: Uguale pe' forma 'â ferruvia classeca, issa è nu sistema e traspuorto urbano ca spisso, ma nu sempe, sta sotto terra. 'A metro serve prencepalmente 'e grosse cità 'e a cchiù becchià r'o munno sta 'a Londra. Ati grosse metrupulitane se trovano 'a Parigge, Nova York, Berlino, Madrid, Mosca etc.
  • 'Tram:’’O tram è uno d'e cchiù viecchi sistemi ferruviari d'o munno e uno d'e primmi a sperimentà l'elettrificazione. All'inizzio e pe' bona mità 'e ll'ottuciento isso era muoppeto pe' mezzo d'e cavalli. Isso è nu sistema 'e traspuorto urbano ca se trova quase sempe ngopp' a strada e tene nu' sistema 'e numerazione e variabilità d'e linie abbastanza uguale 'a chillo 'e ll'autobus e d'e filobus. 'E tram extraurbane so vere e propete linie ferruviarie, abbastanza corte, ca stanno spisso 'a o fianco 'e na' strada e se chiammano ferruvia tranviaria. 'E tram 'a una rutaia se chiammano Translohr.
  • Funiculare: Chistu sistema serve 'a cullegà na' zona chiana cu’’na zona cullinare o 'e muntagna tramite nu cungegno, miso ammiezzo 'o binario, chiammato cremagliera, e tramite 'na fune ca tira 'o cunvoglio. È diversa cosa d'a funivia pe' bbia d'a presenza d'o binario. Se tratta 'e linee corte pe' lloro natura e cosa abbastanza simile so’’e ferruvie a cremagliera. Isse teneno 'a differenza re puté avé tracciati cchiù luonghi, nunn'abbesognano d'a fune e certi vote pure certi ferruvie nurmale, pe' certi tratti 'e muntagna, aùsano 'a cremagliera 'mmiezzo 'e rutaie.
  • Monorotaia: Chistu sistema aùsa 'na rutaia sola 'e o treno ve se monta ngoppa cu' nu sistema particulare 'e jonta. 'E monorotaie songo ausate spisso ind'a nu' sistema metrupulitano o puro pe servì l'aeropuorti.
  • 'Maglev:’’A ferruvia 'a levitazione magneteca è nu sistema muderno e sperimentale fin'a mmò ausàto in Giappone, Germania e Cina. 'O treno Maglev se trova suspeso ngoppa 'a nu binario particulare, cumposto 'a 'na specie 'e striscia magneteca cuntrapposta 'a chella d'o treno stesso. I treni Maglev songo 'a tutt'ogge 'e cchiù veluci d'o munno.
  • Ferruvia sospesa: Chiammata pe turesco Schwebebahn, isso è nu sistema ca vera 'o treno aggangiato 'a 'na specie 'e linia r'acciaro ca po' sarria 'o binario, comme si fosse sott'e ngoppa. Stù sistema è prencemparmente ausato comme linia metrupulitana ind'a cocca cità d'a Germania, ma pure in Cina e Giappone. Pe' cumpusizione po' avè coccosa 'a cché sparte, tecnologicamente, cu' a' funivia.

Gallarìa

[cagna | cagna surgente]

Nutarelle

[cagna | cagna surgente]
  1. Articulo ngopp'a Funimag
  2. Biugrafia 'e Benjamin Outram
  3. Biografia 'e George Stephenson
  4. 'E scartamienti d'o munno
  5. Mappe 'e nfrummazzioni ngopp'e scartamienti

Vvoce currelate

[cagna | cagna surgente]