Sand’Ulía
Sant'Elia Fiumerapido (Napulitano) - 
Artícule scritte 'n
sud-laziale/cominése
| Sand'Ulía | |
| Nomme ufficiale: | Sant'Elia Fiumerapido |
|---|---|
| Stato: |  Italia
|
| Reggione: | Lazie |
| Pruvincia: | de Fresenone |
| Estenzione: | 41,1 km² |
| Pupulazzione: | 6116 |
| Denzità: | 148,81 ab./km² |
| 'E riune: | Olivèlla, Pertèlla, Valleluce |
| Commune vicini: | Biéglemónde, Casine, Cervare, Pecenische, Sande Ghiasce, Trélle, Varetonna, Agnone |
| Coordinate giugrafiche: | |
| Sinnaco: | Fernande Cuozzo |
| Codice pustale: | 03049 |
| Prefisso pe ttelefunà: |
0776 |
| Santo prutettore: | Sand’Ulía |
| Festa d'o patrono: | 20 e lugle |
| Sito: | [1] |
Sand'Ulía è ne chemune de 6196 abbetande de la previngia e Fresenone.
Štòria[cagna | cagna surgente]
Gle nome de Sand’Ulía è mendevate pe la prima vòta dénd’a gle Chronicon Casinense ndiémbe de le scurreríe de gle Saracine (859 é 866). A l’èpeca romana gle terretòrie sanduliane che chenescéme mo ze trevava dénd’a quigle de l'andica Casinum, comme ze lègge ngim’a gle scritte andiche che ce suo remašte.
Dénd’a sse terretòrie suo štate trevate ciérte repiérte archielòggece d’èpeca pré-romana é romana: mórera peligunale de gle IV o III sècule p. C., riéšte de du ponde romane, pèzzera lònghe é cunzervate bène de n’acquedotte romane d’èpeca cláudia (I sècule d.C.), riéšte de chelonne é frendune de ville é fabbrecate sacre romane, epígrafe latine.
La štòria de gle paése è mbráteca la štèssa de chèlla de la vecina Abbazía de Mondecasine: nfatte fòtte criate, ngòpp’a na cullenétta a mane manga de gle sciume Rápede, da gl'abbate Manzone de Mondecasine attòrne a gl'anne 990 é peglètte gle nome da na chiésia peccerèlla dedecata a gle Sande Prefèta, che ze trevava, a l'èpeca, ne ccone cchiù ‘bballe de gle paése nuove, pruopia vecin’a gle sciume, addó angora uoje è pessíbbele ammerà gle piézze de ngima de ne ponde romane chiamate "de Sand'Ulía Viécchie".
La chiesiòla, criata a gle VIII sècule, avètt’a patì, assièm’a gle paése che ce štéva tòrne tòrne, le štrecaziune saracéne de gle 859 é de gle 866. Recheštruita a la fine de gle X sècule, fòtte spallata pe sèmbe a gle XV sècule, derande la uèrra tra aragunise é angiuine, pe gle pessèsse de gle Rrégne e Nápele.
Gl'8 deciémbre de gle 1943, Sand'Ulía fòtte bembardata da gl’apparécchie alliate. Gle paése fòtte spallate pe gle 91% é ce fúrene 350 muorte tra gle cevile, 50 tra gle seldate é 116 frite.